OS NUMERAIS

Os numerais son os determinantes que acompañan un substantivo e nos indican cantidade exacta (cardinais), orde (ordinais), fraccións (partitivos) ou múltiplos (múltiplos).

Os cardinais indican un número determinado de elementos da realidade contable. Estas son as súas formas:

1	un, unha	16	dezaseis	50	cincuenta
2	dous,dúas	17	dezasete	60	sesenta
3	tres	18	dezaoito	70	setenta
4	catro	18	dezanove	80	oitenta
5	cinco	20	vinte	90	noventa
6	seis	21	Vinte e un vinte e unha	100	cen
7	sete			200	douscentos
8	oito	22	Vinte e dous vinte e dúas		duascentas
9	nove			300	trescentos/as
10	dez	23	Vinte e tres...	400	catrocentos/as
11	once	30	trinta	500	cincocentos/as
12	doce	31	trinta e un...		quiñentos/as
13	trece	33	trinta e tres...	600	seiscentos
14	catorce	40	corenta...	1.000	mil
15	quince	47	corenta e sete	1.000.000	un millón

Os ordinais sinalan o lugar que ocupa un elemento nunha serie.

1º	primeiro	16º	décimo sexto
2º	segundo	17º	décimo sétimo
3º	terceiro	18º	décimo oitavo
4º	cuarto	19º	décimo noveno
5º	quinto	20º	vixésimo
6º	sexto	21º	vixésimo primeiro
7º	sétimo	22º	vixésimo segundo
8º	oitavo	30º	trixésimo
9º	noveno	40º	cuadraxésimo
10º	décimo	50º	quincuaxésimo
11º	undécimo	60º	sesaxésimo
	décimo primeiro	70º	septuaxésimo
12º	duodécimo	80º	octoxésimo
	duodécimo	90º	nonaxésimo
13º	décimo terceiro	100º	centésimo
14º	décimo cuarto	1000º	milésimo

Todas as formas dos ordinais admiten morfemas de xénero e número. Nas formas compostas, só se engaden ó segundo elemento: décimo quinto, décimo quinta, décimo quintos, décimo quintas.

Os partitivos sinalan a fracción exacta dun todo. Teñen estas formas:

1/2 medio/a; metade, 1/3 terzo/a , 1/4 cuarto/a , 1/5 quinto/a, 1/6 sexto , 1/7 sétimo, 1/8 oitavo, 1/9 noveno/a, 1/10 décimo/a, 1/11 onceavo/a, 1/12 doceavo, 1/ 13 treceavo, 1/20 vinteavo, 1/ 100 centésimo

Obsérvese que a partir de 1/11, exceptuando 1/100, 1/1000 e 1/1000000, o partitivo faise engadindo ó cardinal o sufixo –avo: 2/28 dous vinte e oitoavos.

Os multiplicativos

A forma máis xeral de incluír esta información nun texto consiste en engadirlle a un cardinal calquera o substantivo veces. Esta cidade é vinte e cinco veces máis grande ca a outra.
Ademais, algúns números cardinais teñen formas específicas para indicar este contido. Trátase dunha palabra que pode funcionar como adxectivo ou como substantivo e que presenta flexión de xénero (-o para o masculino e -a para o feminino). O cardinal 2 ten ademais outra forma invariable que cumpre a mesma función.

2 dobre duplo/-pla
3 triplo/-pla
4 cuádruplo/-pla
5 quíntuplo/-pla
6 séxtuplo/-pla
7 séptuplo/-pla

De todas elas, só as correspondentes a 2 e 3 teñen un certo uso na lingua, xa que as outras pertencen a un nivel extremadamente culto e case non se empregan na actualidade.

Hai certos substantivos numerais ou colectivos relacionados cos numerais como:

par: un par de ollos

parella: unha parella de gatos

trío: eles forman un trío para cantar

decena/ducia: merquei unha ducia de ovos

cento: Xosé pesa un cento de quilos

milleiro: Diso fai un milleiro de anos

metade: Quero a metade da mazá

Para indicarmos orde tamén podemos empregar os numerais cardinais no canto dos ordinais, solución que mesmo nos parece aconsellable a partir do cardinal décimo noveno. Así, en vez de dicirmos a cláusula trixésimo segunda podemos dicir a cláusula trinta e dúas.

Medidas de capacidade para líquidos

1 moio = 8 olas; 1 ola, arroba, cántara = 16 litros; 1 canada = 2 olas; 1 canada = 4 litros; 1 carta = ¼ de canada; 1 neto = ½ litro; 1 cuarteirón =1/4 de litro.

Medidas de capacidade para áridos

1 fanega = 4 ferrados; 1 ferrado, tega = uns 12 kg, de centeo, 16 kg de trigo, 18 kg de fabas, 20 kg, de millo.

Medidas de peso

1 quintal = 48 kg aprox.; 1 arroba = ¼ de quintal; 1 libra = 16 ou 20 onzas; 1carta = ¼ de libra

Medidas de superficie

1 fanega = 4 ferrados; 1 ferrado, tega = case 5 áreas; 1 esca, tego = ½ ferrado; 1 copelo = 1/5 de área; 1 estadal =1/100 ferrado.

Medidas de lonxitude

1 legua = uns 5 ½ km, 1 milla (no mar) = ¼ km, 1 vara = 80 Cm, aprox.; 1 cuarta = ¼ de vara (20 Cm); 1 polegada = 1/32 de vara; 1 estadal 0 4 varas; 1 pé = 12 polegadas; 1 furco = 1/6 vara